تسخیر طبیعت (قرآن)آیاتی بسیاری از قرآن به تسخیر طبیعت برای انسان اختصاص یافته که آنها را از پیش رو می گذرانیم. ۱ - تسخیر طبیعت آیت الهیتسخیر طبیعت و موجودات رنگارنگ زمین، از آیات الهی است. وسخر لکم الیل والنهار والشمس والقمر والنجوم مسخرت بامره ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون• وما ذرا لکم فی الارض مختلفـا الونه ان فی ذلک لایة لقوم یذکرون. او شب و روز و خورشید و ماه را مسخر شما ساخت و ستارگان نیز به فرمان او مسخر شمایند در این، نشانه‌هایی است (از عظمت خدا،) برای گروهی که عقل خود را به کار می‌گیرند! • (علاوه بر این،) مخلوقاتی را که در زمین به رنگهای گوناگون آفریده نیز مسخر (فرمان شما) ساخت در این، نشانه روشنی است برای گروهی که متذکر می‌شوند ۲ - حقیقتی شایسته پندگیریرام گردیدن طبیعت برای انسان از سوی خداوند، حقیقتی شایسته یادآوری و پندگیری است وسخر لکم الیل والنهار والشمس والقمر والنجوم مسخرت بامره ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون• وما ذرا لکم فی الارض مختلفـا الونه ان فی ذلک لایة لقوم یذکرون. این تعبیر جالب (مسخر بودن موجودات برای انسان به فرمان خدا) علاوه بر اینکه شخصیت و عظمت واقعی انسان را از دیدگاه اسلام و قرآن روشن می‌سازد، و به او عظمتی می‌بخشد که درخور مقام خلیفة اللهی است، نعمتهای گوناگون خدا را به خاطرش می‌آورد، حس قدردانی را در او برمی انگیزد، و از نظام بدیعی که در چگونگی این تسخیر به کار رفته، وی را به خدا نزدیک می‌سازد. و به همین جهت در پایان آیه میگوید: در این تسخیر نشانه‌هایی است برای آنها که اندیشه می‌کنند. ۲.۱ - تفکرپیش نیاز پندپذیریبرخورداری از روح تفکر و پندپذیری، زمینه شناخت آیت الهی بودن تسخیر طبیعت برای انسانها است. وسخر لکم الیل والنهار والشمس والقمر والنجوم مسخرت بامره ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون• وما ذرا لکم فی الارض مختلفـا الونه ان فی ذلک لایة لقوم یذکرون. در آیات این بخش، بعد از بیان سه بخش از نعمتهای الهی مردم را دعوت به اندیشه کرده منتها در یک مورد میگوید: در اینها نشانه‌هایی است برای قومی که تفکر می‌کنند، در مورد دیگر میگوید برای قومی که تعقل دارند، و در مورد سوم برای قومی که متذکر می‌شوند. این اختلاف تعبیر مسلما جنبه تفنن در عبارت ندارد، بلکه آنچه از روش قرآن می‌دانیم هر کدام اشاره به نکته‌ای است، ... اما در مورد تسخیر خورشید و ماه و ستارگان و اسرار شب و روز باز هم اندیشه بیشتری لازم است، لذا تعبیر به" تعقل" که گویای سطح بالاتری از اندیشه است فرموده. در هر حال روی سخن قرآن همه جا با اندیشمندان و متفکران و صاحبان مغز و عقل است، و با توجه به اینکه قرآن از محیطی بر خاسته که در آنجا جز جهل حکومت نمی‌کرد، عظمت این تعبیرات آشکارتر می‌شود و هم پاسخی است دندانشکن به آنها که به خاطر بعضی از مذاهب خرافی خط سرخ روی همه• مذاهب راستین کشیده‌اند و می‌گویند مذهب ، وسیله تخدیر و از کار انداختن اندیشه‌ها است و ایمان به خدا مولود جهل آدمی است!. اینگونه آیات قرآن تقریبا در همه سوره‌ها گسترده است، به وضوح میگوید مذهب راستین زائیده اندیشه و تفکر و تعقل است و اسلام در همه جا سر و کار با متفکران و اندیشمندان و اولوا الالباب دارد، نه با جاهلان و خرافاتیان، یا روشنفکر نمایان بی منطق. ۳ - هدف از تسخیر طبیعتتسخیر طبیعت و موجودات رنگارنگ زمین ، از سوی خداوند، برای بهره برداری انسان است. وسخر لکم الیل والنهار والشمس والقمر والنجوم مسخرت بامره ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون• وما ذرا لکم فی الارض مختلفـا الونه ان فی ذلک لایة لقوم یذکرون. مفهوم واقعی تسخیر موجودات برای انسان آنست که در خدمت منافع او باشند، و به نفع او کار کنند، و به او امکان بهره گیری دهند، به همین جهت شب و روز و خورشید و ماه و ستارگان که هر کدام به نوعی در زندگی انسان اثر دارند و مورد بهره برداری او قرار می‌گیرند در تسخیر اویند. ۴ - پانویس۵ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «تسخیر طبیعت». |